مال منقول چیست؟ شرایط اموال منقول و غیر منقول

شرایط مال منقول

یکی از اصلی ترین موارد حقوقی پیرامون انواع مال، دسته بندی آنها به مال منقول و غیر منقول است که پیامدهای حقوقی مهمی را به همراه خواهد داشت.
بسیاری از افراد، به دلیل نداشتن اطلاعات کافی درباره اموال و نتایج حقوقی آن ها، در مواقع ایجاد اختلاف در این زمینه، ممکن است نسبت به طرح دعوای نادرستی اقدام کنند. همین موضوع می تواند باعث رد شدن دعوای آن ها و همچنین تلف شدن زمان و هزینه های پرداختی شود.

به دلیل اهمیت این مساله، در این مقاله، سعی شده است تا با ارائه تعریف روشنی از اموال منقول، به مصادیق آن و روش های تشخیص مال منقول از مال غیر منقول بپردازیم اما با این وجود حتما سعی کنید با یک وکیل ملکی متخصص هم در امور خود مشورت نمایید.

تعریف مال منقول

به طور کلی هر نوع مالی که بتوان آن را از محلی به محل دیگر بدون از بین بردن و یا خرابی جابجا کرد در دسته بندی اموال منقول قرار می گیرد.

تعریف حقوقی اموال منقول در قانون

در قانون مدنی نیز تعریف روشنی از مال منقول ارائه شده است.

بر اساس نص ماده 19 قانون مدنی، اشیای قابل جابه جایی از محلی به محل دیگر جزو اموال منقول به حساب می آیند به شرطی که به خود اشیا و محل قرارگیری آن ها آسیب و خسارتی وارد نشود.

همچنین در ماده 20 قانون مدنی نیز، تاکید شده است که تمامی دیون همچون قرض، ثمن مبیع و مال الاجاره و یا پول پیش و اجاره در دسته بندی مال منقول قرار می گیرند. مگر اینکه این موارد از نوع اموال غیر منقول باشند.

مطابق با ماده 21 قانون مدنی نیز انواع کشتی ها، قایق ها و مواردی از این دست که قابلیت حرکت داشته باشند، مال منقول محسوب می شوند. برای نمونه اتومبیل نوعی از اموال منقول است.

همچنین براساس ماده 22 ، مصالح اجزای سازه همچون سنگ، آجر و غیره اموال منقول هستند. مگر اینکه این مصالح در یک بنا استفاده شده باشند. بنابراین کاربرد این مصالح در احداث بنا، آنها را به اموال غیر منقول تبدیل می کند.

در لیست زیر مثال هایی از اموال منقول آورده شده است:

– وسایل نقلیه، لوازم الکترونیکی، جواهرات، کتاب، الوار و غیره.

– درختان در مواردی که با اهداف چوب بریده و فروخته می شوند.

– کشت محصولات زراعی و چمن.

– حق امتیاز.

– حکمی برای مقدار پول اجاره بدهی.

– سفته های صادره از ادارات دولتی.

– تجهیزات ماشین آلاتی که به زمین اتصال نداشته نباشد.

– سهام بورس اوراق بهادار.

– نیروهای طبیعی تحت کنترل علمی. همچون توربین های بادی تولید برق.

اموال غیرمنقول چیست؟

همانطور که از عنوان اموال غیرمنقول مشخص است، این اموال هر ملکی است که دارای حقوق مالکیت بوده و قابل جابه جایی نباشد.

اگر اموال غیر منقول می بایست تحت فرآیند انتقال مالکیت واقع شوند، ثبت آن مطابق با قانون بیشتر کشورها الزامی است. چراکه این موارد اموالی هستند که به طور دائم به زمین متصل اند و امکان جابجایی آنها وجود ندارد.

اموال غیر منقول شامل زمین، مزایای خروج از زمین و اشیاء متصل به زمین می شوند. همچنین زمین و تمامی ساختمان های موجود در آن و نیز کلیه وسایل و مصالح دائمی که در فروش ملک ثبت می شود، اموال غیر منقول به حساب می آیند.

چگونه مال منقول را از مال غیرمنقول تشخیص دهیم؟

به منظور رسیدگی به دعاوی اموال منقول و غیر منقول، این موارد با یکدیگر تفاوت های اساسی دارند. همچنین هزینه دادرسی، نسبت به رسیدگی به دعاوی پیرامون مال منقول و غیر منقول، دارای مبالغ مختلفی است.
علاوه براین نسبت به توقیف این اموال، احکام متفاوتی در نظر گرفته شده است. به همین خاطر تشخیص مال غیر منقول و انواع آن، از انواع اموال منقول، الزامی می باشد.

آسان ترین روش جهت تشخیص اموال منقول از غیر منقول این است که تصور کنید خانه ای وارونه شده است. اموالی که سقوط می‌کنند را می‌توان منقول در نظر گرفت و مواردی که ضمیمه ساختمان هستند و سقوط نمی کنند مال غیر منقول به حساب می آیند.

علاوه بر این مال غیر منقول زمین، ساختمان، کمک هزینه های موروثی، چراغ ها، حقوق راه ها، و چیزهای متصل به زمین را شامل می شود.

البته همواره قبل از عقد قرارداد خود برای اطمینان از درستی آن و ایجاد یک قرارداد اصولی از صحبت های وکیل پایه یک دادگستری خود غافل نشوید.

انواع مال منقول

در یک دسته بندی کلی اموال منقول خود شامل دو دسته اموال منقول ذاتی و اموال منقول حکمی می شوند.

اموال منقول ذاتی اموالی می باشند که امکان لمس آنها وجود دارد. همچون کتاب، ماشین، طلا و…

اموال منقول حکمی نیز، اموالی هستند که براساس حکم قانونی در دسته بندی مال منقول قرار گرفته اند. بنابراین فیزیکی و قابل لمس و اشاره نیستند. همچون حق مالکیتی که فردی نسبت به اتومبیلی دارد و یا اجاره خانه.

کلیه دیون نیز همچون اجاره خانه یا خودرو و همچنین قرض و دیون مالی دیگر نوعی مال منقول حکمی محسوب می شوند.

برای درک بهتر این مساله مثال زیر آورده شده است:

به طور کلی منزل مسکونی یک مال غیرمنقول ذاتی می باشد. اما اجاره آن یک مال منقول حکمی محسوب می شود.

تقسیم بندی مال غیر منقول

همانطور که اشاره شد مال غیر منقول، مالی است که بر خلاف مال منقول، امکان جا به جایی و نقل و انتقال ندارد. قانون مدنی برای این اموال نیز همچون اموال منقول، تقسیم بندی هایی را در نظر گرفته است.

به طور کلی مال غیر منقول، به انواع اموال غیر منقول طبیعی، غیر منقول به سبب عمل انسانی، غیر منقول حکمی و اموال غیر منقول تبعی، دسته بندی می شوند.

برای مثال زمین و ساختمان مال غیر منقول ذاتی یا طبیعی، هستند. نمونه غیر منقول به سبب عمل انسانی نیز، در و پنجره ساختمان که به طور ذاتی منقول به حساب می آیند، اما هنگامی که به سبب عملی انسانی در ساختمان سازی استفاده شوند، غیر منقول، محسوب می شوند.

همچنین مال غیر منقول حکمی نیز، شامل اموالی است که ذاتا منقول هستند اما شخص قانون گذار از جهت صلاحیت محاکم، این موارد را در حکم غیر منقول به شمار آورده است. همچون تراکتور، اسباب زراعت که جهت مصارف کشاورزی کاربرد دارد. البته به شرط اینکه مالک این لوازم و مالک زمین، یک نفر باشد.

مال غیر منقول تبعی نیز، همچون دعوای طلب اجرت المثل که به دنبال اصل موضوع، از جهت صلاحیت محاکم، در حکم دعوای مال غیر منقول به شمار می آید.

تبدیل مال منقول به مال غیر منقول چه شرایطی دارد؟

همانطور که در بالا اشاره شد مصالحی همچون سنگ، آجر، سیمان مواردی از این دست تا هنگامی که در ساخت بنا استفاده نشوند مال منقول هستند. چرا که انتقال آنها هیچگونه آسیب و خسارتی را به محل آن وارد نمی کند.

اما در مواقعی که در ساختمان استفاده شوند و یا برداشت آن باعث خرابی کلیه و یا قسمتی از بنا گردد، غیر منقول به حساب می آید. با این وجود در صورتیکه از تخریب یک ساختمان مجموعه مصالحی جمع آوری شده باشد، این موارد در حکم مال منقول هستند.

در مثالی دیگر می توان اشاره کرد میوه های موجود بر روی درختان، جزو اموال غیرمنقول به شمار می آید. اما زمانی که از درخت چیده می شوند، مال منقول محسوب می شوند. محصولاتی دیگر همچون گندم و موارد مشابه نیز به همین صورت می باشند.

مالکیت مال منقول و غیرمنقول به چه صورت است؟

مالکیت و انتقال اموال غیرمنقول به وسیله قانون ثبت اسناد و قوانین مرتبط با آن انتقال داده می شود. اما مال منقول مطابق با قوانین عمومی رسیدگی خواهند شد.

ممکن است قراردادهای فروش شامل فهرستی از لوازم و اموالی باشد که به قرارداد فروش اضافه و یا حذف شوند. این فهرست مشخص می کند که چه افرادی مالک هر کدام از اقلام ملک بعد از انتقال می باشند.

مواردی همچون قفسه‌ های قابل جابه جایی و یا آنتن مرکزی و وسایلی از این دست، به طور معمول به عنوان اقلام ثابت در نظر گرفته می‌شوند. اما اقلامی همچون پرده‌ها و تابلوهای نقاشی اقلام متحرک محسوب می‌شوند.

افراد می توانند دارایی منقول مورد نظرشان را در پیشنهاد خرید قرار دهند که بوسیله خریدار تصاحب می شود یا حتی مجاز می باشند تا قرارداد جداگانه ای بین خود تنظیم نمایند که براساس آن خریدار مال منقول خاصی را از فروشنده خریداری نماید.

برای طرفین قرارداد آگاهی از این مساله مهم است تا بفهمند چه چیزی به این موارد اضافه شده و یا مستثنی شده است. چراکه عدم قطعیت در این موضوع می تواند به عواقب منفی و یا دعوی قضایی را به دنبال داشته باشد.

نتیجه گیری

همانطور که در این مقاله به تفصیل توضیح داده شد یکی از مواردی که در قانون به آن تاکید شده است موضوع اموال و انواع آن است.

مطابق با قانون اموال به دو نوع مال منقول و غیر منقول دسته بندی شده اند. البته دسته سومی از اموال نیز موجود داست که به آن اموال بدون مالک گفته می شود.

می بایست در نظر داشته باشیم که بعضی از اموال امکان تغییر نوع مال را دارا هستند. بنابراین آشنایی با نوع اموال و شرایط قانونی حاکم بر آنها الزامی است. چراکه تمایز قایل شدن میان اموال منقول از اموال غیر منقول، آثار و پیامدهای مهم حقوقی را به همراه خواهد داشت.

گروه وکلای عدل ایرانیان نیز آماده است تا به کلیه سوالات شما پیرامون مال منقول و غیرمنقول پاسخ داده و با ارائه مشاوره به شما عزیزان تا رسیدن به نتیجه مطلوب شما را همراهی کند.