نحوه تعیین و انتخاب قیم قانونی

بررسی شرایط و مراحل نصب قیم

به طور کلی قیم به معنای سرپرست، متولی و شخصی است که امور شخص محجور را عهده دار می شود. در معنای حقوقی نیز این اصطلاح برای شخصی به کار برده می شود، که از جانب دادگاه بنا به درخواست دادستان و به منظور حمایت از افراد محجور همچون مراقبت از او و نیز اداره اموالش مشخص می‌گردد. به این سمت قیمومت می‌گویند.

براساس قانون مدنی برای افرادی که ولی خاص همچون پدر یا جد پدری ندارند و همچنین برای افراد غیر رشید و مجانین قیم تعیین می‌شود. لذا، فقط افراد محدودی به قیم نیاز دارند.

به همین ترتیب شخصی که منتصب به قیمومت می‌شود می بایست شرایط و ویژگی‌های مورد نیاز برای این کار را داشته باشد. چراکه این انتصاب براساس تشریفاتی خاص انجام شده و وظایف و اختیاراتی مطابق با قانون برای قیم در نظر گرفته می شود.

به دلیل اهمیت آشنایی با شرایط و مراحل نصب قیم در مقاله پیش رو قصد داریم تا ضمن معرفی این اصطلاح حقوقی، اطلاعات جامعی را در اختیار خوانندگان قرار دهیم.

 

مطالعه پیشنهادی : همه چیز درباره حقوق فرزند

چه افرادی به قیم نیاز دارند؟

بر اساس ماده 1218 قانون مدنی برای افراد زیر قیم در نظر گرفته می شود :

• برای افراد صغاری که ولی خاص ندارند.
• برای مجانین و افراد غیر رشید که جنون و یا عدم رشد آنها متصل به زمان صغر آنها می باشد و ولی خاص ندارند ؛
• برای مجانین و افراد غیر رشید که جنون و یا عدم رشد آنها متصل به زمان صغر آنها نباشد .

با استناد به همین ماده موارد تعیین قیم عبارتند از اینکه :

• صغیری که ولی خاص ندارد. براساس قانون آیین دادرسی مدنی ولی خاص به پدر یا جد پدری اشاره دارد. علاوه بر این، هر یک از افراد پدر یا جد پدری نیز می توانند برای پس از مرگ خود نیز فردی را به عنوان وصی برای اداره امور محجور مشخص کنند.
• در صورت عدم تعیین این شخص، می بایست از طرف دادگاه برای اداره امور صغیر قیم مشخص شود. لذا، در صورتی که پدر و یا جد پدری فوت کرده باشند و شخصی را به منظور وصایت مشخص نکرده باشند، می بایست قیم تعیین شود .
• شخصی که پس از رسیدن به سن بلوغ سفیه شده است. بدون در نظر گرفتن اینکه پدر یا جد پدری یا وصی داشته است یا نه. بجز این برای شخصی که قبل از رسیدن به سن بلوغ سفیه بوده و ولی خاص ( پدر ، جد پدری و وصی ) نداشته باشد نیز می بایست قیم مشخص کرد .
• شخصی که بعد از رسیدن به سن بلوغ به حالت جنون یا دیوانگی رسیده است. بدون در نظر گرفتن اینکه ولی خاص داشته باشد یا خیر. علاوه بر این شخصی که جنون او متصل به زمان کودکی وی بوده و ولی خاص ندارد.

به همین ترتیب در صورتیکه محجور پس از رسیدن به سن بلوغ به جنون یا سَفَه مبتلا شود و این حالت پس از بلوغ نیز ادامه دار باشد، در صورت داشتن ولی خاص، ولایت او پس از بلوغ ادامه پیدا می کند .

نصب قیم در قانون چه شرایطی دارد؟

به دلیل اینکه قیمومت افراد محجور مسئولیتی مهم و خطیر است، به منظور این انتصاب شرایط خاصی در نظر گرفته شده است که بوسیله دادگاه مورد بررسی قرار می گیرد.

نخستین شرط مهم قیمومت، داشتن توانایی و قدرت کافی است. البته منظور توانایی و قدرت جسمانی نیست. بلکه توانایی این شخص برای انجام اعمال حقوقی و مدیریت درست و اصولی در جهت حفظ اموال فرد محجور است.

لذا قیم وظیفه دارد برای تربیت و امور محجور تمام سعی و تلاش خود را به کار گیرد و رعایت مصلحت او را در نظر داشته باشد. همچنین می بایست توانایی و قدرت تشخیص مصلحت از مفسده را داشته باشد.

شرط دیگر برای این امر، امانتداری است. زیرا در صورتیکه عدم امانتداری این شخص  ثابت شود، براساس قانون به سرعت از این سمت عزل شده و شخص دیگری به عنوان قیم مشخص می شود.

سومین شرط، بالغ و رشید بودن قیم است. به این معنا که افرادی که خود نیازمند قیم هستند، نمی‌توانند مسئولیت قیمومت دیگری را بر عهده بگیرند.

شرط چهارم، مسلمان بودن قیم است. براساس حقوق اسلامی، غیر مسلمان نمی‌تواند ولی مسلمان باشد. بنابراین، در صورتیکه شخص محجور مسلمان باشد، قیم غیر مسلمان برای او تعیین نمی شود.

با در نظر داشتن موارد ذکر شده در بالا، اگر خویشاوندان شخص محجور توانایی قیم شدن داشته باشند، بر افراد دیگر دارای اولویت هستند و دادگاه یک یا چند نفر از آنها را برای این سمت تعیین می‌نماید.

مدارک مورد نیاز برای درخواست نصب قیم

درخواست نصب قیم بوسیله اشخاص متقاضی می بایست به همراه مدارک زیر به دادسرا ارائه شود:

• مدارک شناسایی شخص متقاضی قیمومت (شناسنامه و کارت ملی)
• مدارک شناسایی شخص محجور (شناسنامه و کارت ملی)
• گواهی فوت پدر یا جد پدری شخص محجور (همچون گواهی فوت، شناسنامه باطل شده و یا گواهی انحصار وراثت)

نحوه تعیین و نصب قیم به چه صورت است؟

بعد از اطلاع دادستانی از وجود شخص محجور بوسیله والدین یا نزدیکان وی و یا ادارات و مراجع ذی‌صلاح، چنانچه حجر شخص برای دادگاه احراز نشود، در وهله نخست بررسی‌های مورد نیاز صورت گرفته و گواهی تایید حجر برای این شخص صادر می‌شود.

در مرحله بعدی دادگاه در جهت بررسی در خصوص نصب قیم اقدام نموده و می‌تواند یک یا چند فرد را که دارای صلاحیت قیمومت هستند به این سمت منصوب کند. شخص منتخب می‌تواند این سمت را قبول نکند اما در صورت بر عهده گرفتن، می بایست بلافاصله پس از اطلاع از آن، انجام وظایف خود را آغاز نماید.

در صورتیکه این شخص بعد از نصب بنا به هر دلیلی دارای صلاحیت لازم برای قیمومت نباشد، می‌تواند از سمت دادگاه عزل شود.

دادگاه صالح جهت نصب قیم

بر اساس قانون مدنی، در موارد بسیاری محکمه شرع را مقام صلاحیت‌دار برای تعیین قیم معرفی کرده و دادستان می بایست درخواست خود را به آن محکمه ارسال نماید تا دادگاه درباره آن تصمیم‌گیری کند.

تعیین قیم و اعمال دیگر مرتبط با آن در صلاحیت دادگاهی است که اقامتگاه محجور در حوزه آن قرار گرفته است.

همچنین اگر محجور در ایران اقامت نداشته باشد، در هر کجا که سکونت داشته باشد دادگاه آن محل برای امر قیمومت صالح خواهد بود. چنانچه در حوزه اقامت محجور، دادگاه صالح برای این امر وجود نداشت، درخواست نصب قیم به نزدیکترین دادگاه صلاحیت‌دار به محل سکونت وی ارجاع خواهد شد. حتی اگر اقامتگاه محجور مشخص نباشد همچون وقتی که صغیر یا دیوانه‌ای در شهری پیدا شده و اطلاعی از محل اقامتش نباشد، امور قیمومت او با دادگاهی است که محجور در محدوده آن پیدا شده است.

نتیجه گیری

همانطور که اشاره شد قیم کسی است که از جانب دادگاه به درخواست دادستان یا اداره سرپرستی، به منظور حمایت از محجورین، یعنی مراقبت شخص او و اداره اموالش، تعیین می‌شود.

نصب قیم به صورتی است که دادگاه از بین افرادی که برای قیمومت معرفی شده‌اند یک یا چند نفر را که دارای شرایط لازم هستند، به سمت قیم در نظر گرفته و حکم نصب این شخص را صادر می‌کند.

گروه وکلای عدل ایرانیان نیز آماده است تا به کلیه پرسش های شما پیرامون شرایط و مراحل نصب قیم پاسخ داده و اطلاعات جامعی را در اختیار متقاضیان قرار دهد.

 

مطالب مرتبط:

شرایط فرزند خواندگی برای خانواده هایی که فرزند دارند، چیست؟

قیم کیست و چه وظایفی را بر عهده دارد؟

گرفتن حق حضانت فرزند قبل و بعد از طلاق

حضانت فرزند و نکات قانونی مربوط به آن پس از جدایی والدین