صلح بلاعوض ارکان و انواع آن

صلح بلاعوض به چه معناست؟

صلح بلاعوض، عقدی است که به سبب آن، یکی از طرفین قرارداد، مالی را به شخص دیگر منتقل می کند و یا اینکه پیرامون مساله ای از حق خود می گذرد، اما در طی این انتقال این حقوق، از شخص مقابل مالی را دریافت نمی کند.

به طور کلی، عقد صلح که به منظور پایان دادن به اختلافات و یا در زمینه معاملات، بین افراد جامعه، تنظیم می شود، انواع گوناگونی دارد. برای مثال صلح به منزله رفع منازعه و یا صلح محاسباتی و صلح در عقد بیع و عقود دیگر، از انواع صلح به حساب می آیند.

یکی از کاربردی ترین انواع قراردادهای صلح نیز عقد صلح بلاعوض می باشد. در مورد انعقاد این نوع از قرارداد رعایت نکات حقوقی و مناسبات خاصی ضروری است. به همین منظور، در این مقاله سعی شده است تا ضمن معرفی عقد صلح بلاعوض و نحوه تنظیم آن، به کلیه سوالات شما پیرامون این موضوع پاسخ داده شود.

عقد صلح بلاعوض چیست؟

برای پاسخ به این سوال بهتر است، تا در ابتدا به تعریف حقوقی صلح پرداخته و پس از آن تعریف مشخصی از واژه عوض ارائه دهیم.

مطابق با ماده 752 قانون مدنی، صلح می تواند پیرامون رفع تنازع موجود و یا جلوگیری از تنازع احتمالی و یا درباره معامله و جز آن واقع شود.

با استناد به این ماده، عقد صلح به قراردادی گفته می شود، که ضمن آن، طرفین قرارداد، به صورت توافقی، نسبت به اختلاف به وجود آمده، پایان داده یا درباره اختلافات احتمالی که ممکن است در آینده پیش بیاید، به توافق برسند. بنابراین افراد می توانند به جای منعقد کردن قرار دیگر، قرارداد خود را به شکل عقد صلح، منعقد نمایند.

منظور از عوض نیز، مابه ازای قراردادی است که یکی طرفین، در برابر مال یا خدماتی که دریافت می کند، به شخص مقابل می پردازد.

همچنین در تعریف کلمه بلاعوض نیز می توان گفت که شخص در مقابل مال یا خدماتی که بوسیله قراردادی، از شخص دیگر، دریافت خواهد کرد، مبلغی را به او پرداخت نمی کند. در معنای دیگر این قرارداد، به صورت مجانی انجام شده است.

برای نمونه، فردی خانه خود را به شخص دیگر می فروشد و خریدار نیز مبلغ یک میلیارد تومان را به فروشنده می پردازد. در این مثال، هر کدام از خانه و پولی که پرداخت شده، در عوض عقد قرارداد می باشد، که به آن ها، عوضین می گویند.

در همین مثال، چنانچه شخص فروشنده، خانه اش را به شخص دیگر، هبه کند و در ازای آن، مبلغی را دریافت نکند، این قرارداد بلاعوض محسوب می شود.

ارکان صلح کدامند؟

منظور از ارکان صلح همان شرایط لازم جهت عقد قرارداد صلح می باشد. بنابراین در صورتی که هر یک از این شرایط برقرار نباشد، عقدی صورت نخواهد گرفت. در قرارداد صلح چهار رکن وجود دارد که در زیر طبق نص قانون تعریف شده اند.

مصالح :

شخصی که مال خود را در قرارداد صلح به دیگری می دهد مصالح نامیده می شود.

متصالح :

شخصی که مال را در قرارداد صلح می پذیرد.

مورد صلح :

مالی که در قرارداد صلح مورد معامله قرار می گیرد مورد صلح می نامند.

وجه الصلح :

مبلغ و یا مالی که در مقابل واگذاری مورد صلح به شخص مصالح می پردازند وجه الصلح می باشد.

عقد صلح دارای چه شرایطی است؟

برای اینکه عقد صلح به درستی انجام شود می بایست شرایط زیر برقرار باشد:

اهلیت :

طرفین قرارداد صلح می بایست اهلیت انجام معامله را دارا باشند. به این معنا که عاقل و بالغ باشند. همچنین مصالح می بایست از نظر قانونی در مورد تصرف نیز اهلیت داشته باشد. بنابراین شخصی که ورشکست شده باشد فاقد شرایط اهلیت بوده و اجازه معامله اموال خود را ندارد. علاوه بر این شخص مرتهن یعنی کسی که مال خود را نزد فرد دیگری به رهن گذاشته است نیز حق صلح آن اموال را نخواهد داشت.

مشروعیت :

صلح کردن درباره مواردی که غیرمشروع می باشند، باطل است. برای مثال اجازه صلح برای نوشیدن شراب درست نمی باشد.

فرار نکردن از دین :

در صورتی که شخصی جهت فرار از پرداخت دین خود، اموالش را به شخص دیگری صلح کند، این قرارداد باطل است. چراکه نیت و مقصود از تنظیم این قرارداد باطل است.

معامله اموال شخصی :

 افراد فقط مجاز هستند تا اموال خود را به دیگری منتقل نمایند. بنابراین انتقال اموال غیر یا اموال دولتی در قرارداد صلح باطل می باشد.

برای مشاور بیشتر در این زمینه حتما با یک وکیل قرارداد ها مشورت نمایید.

انواع قرارداد صلح بلاعوض

همانطور که در بالا اشاره شد عقد صلح بلاعوض، دارای انواع گوناگونی است. هر یک از این موارد نیز خود دارای، شرایط و مقررات مختص به خود و نمونه متن تنظیم شده متفاوت از دیگری هستند. به همین خاطر در این بخش از مقاله به انواع قرارداد صلح بلاعوض خواهیم پرداخت.

صلح بلاعوض درباره اختلاف

یکی از کاربردی ترین انواع قرارداد صلح بلاعوض درباره اختلاف است. به طور کلی زمانی که اختلاف و یا مشکلی بین طرفین قرارداد، به صلح ختم می شود، هر یک از آنها، منافعی را بدست آورده و در نتیجه، قرارداد، به شکل معوض و نه بلاعوض، منعقد می شود.
با این حال، فرض انعقاد قرارداد صلح بلاعوض، پیرامون اختلافات نیز، امکان پذیر است. با ذکر یک مثال به تعریف روشنتری از این موضوع می پردازیم.

در صورتی که شخصی توسط دیگری به قتل برسد چنانچه اولیای دم مقتول، با قاتل صلح کرده و از حق قصاص خود منصرف شوند و در ازای این بخشش، دیه ای از قاتل دریافت نکنند، این صلح، یک صلح بلاعوض به شمار می آید.

صلح بلاعوض در معامله

از موارد دیگر کاربرد صلح بلاعوض در هنگام انجام معاملات است. به این شکل که در صورتیکه افراد، به جای انجام انواع عقود مجانی، همچون هبه، از صلح، به منظور انعقاد قرارداد استفاده کنند، قرارداد از نوع صلح بلاعوض است. اعم از اینکه برای تحقق آن، صلح نامه دستی، تنظیم نموده و یا توافق خود را در دفتر اسناد رسمی ثبت نمایند.

فرض کنید پدری خانه را به تنها فرزند خود، صلح می کند. بنابراین در نمونه متن قرارداد که در دفتر اسناد رسمی تنظیم می شود این گونه مقرر خواهد شد که این انتقال، به شکل رایگان، صورت گرفته است. به همین خاطر، فرزند ملزم به پرداخت مبلغی، به پدر خود نمی باشد.

قرارداد صلح بلاعوض به چه مدارکی نیاز دارد؟

به طور کلی به منظور انجام هر قرارداد مالی، طرفین می بایست با توجه به نوع مال مورد انتقال، مدارکی را برای انعقاد قرارداد، به شخص مقابل و دفاتر اسناد رسمی، ارائه دهند. قرارداد صلح بلاعوض نیز از این قائده مستثنی نمی باشد.

بنابراین هر یک از اشخاص مصالح و متصالح می بایست مدارکی را برای عقد قرارداد ارائه نمایند.

این مدارک شامل: مدارک هویتی طرفین قرارداد، مدارک مبتنی بر مالکیت مال مورد صلح، همچون سند رسمی و یا مبایعه نامه های پیشین می باشند. همچنین وجود مدارک مورد نیاز دیگر جهت صدور مجوز انتقال مال که شامل: مفاصا حساب مالیاتی و شهرداری، استعلام اداره ثبت موقعیت مکانی ملک و چنانچه مال مورد قرارداد از نوع اعیانی باشد، مدارک مربوط به پایان کار الزامی می باشد.

تنظیم قرارداد صلح بلاعوض به چه صورتی است؟

نخستین موردی که در شیوه تنظیم قرارداد صلح بلاعوض، می بایست در نظر گرفت، مشخص کردن دقیق هویت مصالح، یا همان شخص صلح کننده است.

بنابراین علاوه بر مشخصات کامل این شخص، ذکر نشانی دقیق محل اقامت قانونی وی نیز الزامی است. همچنین ضمن تطابق اصل مدارک با چهره، رونوشت مدارک هویتی مصالح نیز ضروروی می باشد.

مورد مهمی که می بایست در تنظیم این نوع از عقد صلح در نظر داشت، این نکته است که از آنجایی که در قرارداد صلح بلاعوض، انتقال مال، به صورت رایگان صورت می گیرد، چنانچه ممکن است طرح دعوای حجر مصالح در آینده، از طرف اشخاصی مثل وراث وی و تقاضای ابطال صلح وجود داشته باشد، ترجیحا بهتر است گواهی سلامت عقل مصالح نیز به پرونده ضمیمه گردد.

توجه داشته باشید کلیه مواردی که در بالا درباره مصالح ذکر شد درباره متصالح نیز صادق است.

مساله مهم دیگر به مورد صلح مربوط می شود. این موضوع نیز، می بایست با ذکر دقیق و واضح مشخصات، تعیین شده و هیچگونه ابهامی پیرامون آن، وجود نداشته باشد.

همچنین توجه داشته باشید، به دلیل رایگان بودن عقد صلح بلاعوض وجه الصلحی برای آن در نظر گرفته نشده است. به همین خاطر در این قسمت نیازی به نوشتن مطلب خاصی نمی باشد و تنها کافی است تا به رایگان بودن قرارداد، اشاره گردد.

با این وجود، ممکن است در مواردی برای وجه الصلح، مبلغی بسیار پایین مشخص گردد که به آن صلح محاباتی، گفته می شود.

در پایان قرارداد نیز بهتر است تا طرفین قرارداد، آن را امضا کرده و چنانچه صلحنامه بلاعوض است، در قالب سند عادی، تنظیم شود. همچنین پیشنهاد می شود تا حداقل دو نفر شاهد این سند را امضا نمایند.

نتیجه گیری

همانطورکه اشاره شد عقد صلح بلاعوض، از عقود معین بسیار کاربردی و مهم می باشد. این قرارداد صلح در مصالحه دعاوی و همچنین در عقود و قراردادهای حقوقی بسیار مورد استفاده قرار می گیرد.

همچنین به دلیل اینکه عقد صلح در مقام سایر عقود نیز قابل استفاده است، توصیه می شود تا به شکل درست و اصولی انجام پذیرد تا از مشکلات و دعاوی حقوقی احتمالی  در آینده جلوگیری شود.

گروه وکلای عدل ایرانیان نیز آماده اند تا با ارائه مشاوره در زمینه قرارداد صلح بلاعوض به کلیه سوالات شما در این زمینه پاسخ دهند.