بررسی جعل اسناد
به طور کلی، به هرگونه دست بردن در اسناد عادی یا رسمی که با اراده یک یا چند نفر تنظیم شده است، جعل اسناد گفته می شود. این دست بردن و تغییر شامل هرگونه اقدامی است که باعث تغییر معنا و محتوای سند بشود، ضمن اینکه ایجاد سند خود نیز از پایه و اساس از بارزترین مصادیق جعل به شمار می آید.
در نظر داشته باشید، جعل اسناد به تنهایی جرم محسوب می شود و در صورتیکه سازنده یا شخص دیگری از سند جعلی استفاده نماید، آن نیز خود جرم مستقلی خواهد بود که به آن استفاده از سند مجعول یا جعلی گفته می شود.
به دلیل اهمیت آشنایی با جعل اسناد و مجازات آن، در مقاله پیش رو قصد داریم تا ضمن معرفی این جرم، به کلیه سوالات شما در اینباره پاسخ دهیم.
تعریف جعل
در یک تقسیم بندی کلی جعل اسناد شامل مصادیق زیر است:
- ایجاد یا تغییر عمدی نوشته یا سند
- ساخت مهر یا جعل امضای افراد رسمی یا غیر رسمی
- خراشیدن، قلم برداشتن، محو کردن، سیاه کردن یا دست بردن در تاریخ سند یا الحاق نوشته ای به نوشته دیگر
- استفاده از مهر شخصی بدون اجازه صاحب آن، با هدف جا زدن آنها به عنوان اصل جهت استفاده خود یا دیگری و به ضرر شخص دیگر
در تعریف جرم جعل سند می توان گفت، جاعل طی یک نوشته یا سند به‌طور متقلبانه مطلبی را قلب و دگرگون می نماید. برای مثال امری باطل را درست و امر صحیحی را باطل اعلام می کند. لذا در یک کلام جعل به معنای دگرگونی حقیقتی در نوشته یا سند می باشد.
جهت جعل اسناد چه روش هایی وجود دارد؟
- جعل مادی قولنامه
این جعل در شرایطی محقق خواهد شد که در ظاهر قولنامه، به شکل فیزیکی خدشه‌ای وارد شود. همچون: تغییر تاریخ سند، خراشیدن، محو کردن، سیاه کردن و به‌کار بردن مهر شخص دیگری در قولنامه.
تمامی این موارد به جعل اسناد ملکی مرتبط است و براساس آسیبی که به متضرر وارد خواهد شد، عواقبی را برای شخص به همراه خواهد داشت. با این وجود، گاهی شخصی به صورت غیرتعمدی تغییراتی را به وجود می آورد که هدف جعل و تخریب را ندارد، لذا کمک گرفتن از یک وکیل در زمان عقد قرارداد، می تواند بسیار حائز اهمیت واقع شود.
- جعل مفاد در اسناد ملکی
در این مورد نیز، شخص جاعل بدون اینکه تغییری در ظاهر سند به وجود آورد، حقیقتی را درباره آن تحریف می کند. همچون تغییر یا جعل اسامی درج شده در سند، اقرار به چیزی که در سند آورده نشده است، تحریف مفاد سند و یا تغییر اقدام درستی به باطل و باطل به صحیح که کلیه این موارد مجازاتی را برای شخص به همراه خواهد شد.
قوانین و مقررات مربوط با جعل سند
به طور کلی جعل و استفاده از سند جعلی در مقررات جزایی ایران جرم محسوب می شود. جرم انگاری این اقدام نیز از حقوق نوین و حقوق غربی بدست آمده است و در شریعت نیز چنین عملی به طور مستقل جرم به شمار نمی آید، بلکه تنها در صورتی که منجر به بردن مال شود مستحق مجازات خواهد بود. البته عمل بردن مال نیز می بایست مصداق یکی از جرایم مالی همچون سرقت و ربا باشد.
مرجع رسیدگی به جعل اسناد رسمی
اقدام به جعل اسناد و کلاهبرداری براساس قانون مجازات اسلامی، به مجازات جعل اسناد ملکی مربوط می شود. لذا رسیدگی به شکایات بدست آمده در این موارد در دادسرای عمومی، انقلاب و کیفری مورد بررسی قرار خواهد گرفت. از منظر صلاحیت محلی نیز، دادگاه محل وقوع جرم یا کشف جرم یا دادگاه محل دستگیری متهم مسئولیت رسیدگی به این جرایم را دارند.
در صورتیکه مجرم، یکی از اشخاص آورده شده در ماده ۳۰۷ و ۳۰۸ قانون دادرسی کیفری باشند، دادگاه کیفری تهران یا مرکز استان محل وقوع جرم، وظیفه رسیدگی به جرم را دارند. لذا شاکی می بایست دادخواستی را تنظیم و به دادگاه ارائه نماید. به دلیل اینکه تنظیم دادخواست نیازمند داشتن تخصص و تجربه است، لذا توصیه می‌شود جهت تسریع در امور و احقاق حقوق خود، از یک وکیل ملکی با تجربه مشاوره بگیرید.
نکات مهم درباره جرم جعل اسناد
- جعل اسناد در هرصورتی جرم محسوب می شود. حتی در صورتیکه مالی برده نشود و سند مورد استفاده قرار نگیرد.
- استفاده از سند جعلی نیز همچون جعل سند جرم مطلق به شمار می آید. به این معنا که نتیجه بخش بودن تأثیری در جرم بودن این اقدام ندارد.
- چنانچه در جعل صاحب امتیاز یا دست خط یا شخصی که سند و اسم و امضاء به او متعلق است و از پیش رضایت داشته باشد جرم نیست.
- دست بردن در فتوکپی و تصویر یک سند در مواقع بسیاری جعل محسوب نمی شود و طبیعتاً زمانی که این اقدام مصداق جرم جعل سند نباشد، استفاده آن نیز جرم جداگانه ای برای استفاده از سند مجعول محسوب نمی شود. با این وجود از نظر رعایت مصلحت حفظ اعتبار اسناد، در مواردی دست بردن در کپی و تصویر هم نوعی جعل به حساب می آید. لذا در مورد این جرم اختلاف نظرهایی وجود دارد.
- امکان دارد مدعی جعل اسناد با مرور زمان و یا به دلایل دیگر نخواهد یا قادر نباشد تا اقدام کیفری نموده و تقاضای مجازات مرتکب جعل را داشته باشد. در شرایط مورد جایگزین طرح دعوی حقوقی جعل سند است. به همین ترتیب در دعوی حقوقی جعل دادگاه بعد از تشخیص جاعلیت سند را باطل خواهد کرد.
جعل اسناد ملکی به چه صورت است؟
به طور کلی مجازات جعل اسناد ملکی با هدف انتقال مال غیر و کلاهبرداری انجام می شود و عبارت است از ایجاد تغییرات تعمدی سند جهت سوء استفاده از نسخه اصلی که سود و منفعتی را برای شخص به همراه دارد.
زمانی که جعل سند ملکی روی سندی صورت می گیرد که به شخص دیگری متعلق است حتی در صورتیکه شخصی در اسناد ملکی متعلق به‌خود همچون اجاره‌نامه دست ببرد مطابق با قانون، جعل اسناد صورت گرقته است و مشمول مجازات خواهد شد.
جعل اسناد ملکی شامل چه مواردی است؟
همانطور که اشاره شد جعل سند به ایجاد تغییرات آگاهانه در نسخه اصلی به ضرر شخص دیگر، مربوط می‌شود. در ادعای جعل، شخص مدعی غیرواقعی و جعلی بودن سند است. به این معنا که شخص می بایست شکایت خود را به این شکل تنظیم نماید که در سند، امضای غیرواقعی، قلم خوردگی و مواردی از این دست مشاهده شده است. اکثر دعاوی مربوط به جعل سند، به اسناد ساده و روزمره همچون اسنادی که در دفاتر معاملات ملکی انجام می گیرد مربوط می‌شود.
به طور معمول در این نوع از طرح دعوا، ارجاع به کارشناس تشخیص خط یا دیگر کارشناسان رسمی صورت گرفته و مجازات جعل اسناد ملکی را برای شخص به دنبال دارد. لذا پیشنهاد می شود در خرید ملک خود دقت کافی داشته و از یک وکیل ملکی مشاوره بگیرید تا با سند جعلی مواجه نشوید.
برای جلوگیری از جعل اسناد ملکی رعایت چه نکاتی ضروری است؟
- عدم معامله با کپی اسناد
در زمان معامله، برای جلوگیری از جعل اسناد ملکی، تا هنگامی که اصل سند را مشاهده نکرده‌اید، از انجام معامله پرهیز نمایید. همچنین از مراجع قانونی اصالت سند، برای اطمینان از مالکیت و بند‌های نوشته شده استعلام بگیرید.
هرگز به اعتبار کپی سند معامله ای را انجام نداده و برای اطمینان از درستی سند کپی برابر اصل شده با مراجعه به دفترخانه مربوطه، اصالت آن را موردبررسی قرار دهید. در صورتیکه سند در رهن باشد یا بوسیله مراجع قضایی بازداشت شده باشد، قرارداد ملک دارای اعتبار نخواهد بود. لذا استعلام، شیوه ای هوشمندانه جهت جلوگیری از کلاهبرداری می باشد.
همچنین در صورتیکه در سند جعلی انجام شده باشد، امکان گرفتن حکم تخلیه وجود دارد.
- حین معامله از یک شاهد کمک بگیرید
توجه داشته باشید تا در اینگونه معاملات حتما سه نفر شاهد امین و مورد اطمینان حضور داشته باشند. از آنجایی که مجازات جعل اسناد ملکی زیاد سنگین نیست و امکان دارد هر شخصی برای بدست آوردن سود در این جعل قرار گیرد. از افراد مورد اعتمادی تقاضا کنید با امضای سند، شاهد معامله باشند. چراکه اظهارات آنها در مقام قضایی می‌تواند موثر واقع شود. - معامله را فقط با شخص مالک انجام دهید
در نظر داشته باشید تا امضای قرارداد را فقط با شخص مالک انجام دهید. لذا از معامله با کسی که خود را به عنوان نماینده مالک معرفی می‌کند، قراردادی را منعقد نکنید. با وجود اینکه مهر برابر اصل می‌تواند باعث اعتباربخشی اسناد شود، با این وجود با اصل سند معامله کنید و یا با مراجعه به دفاتر رسمی استعلام بگیرید.
جعل اسناد ملکی چه مجازاتی دارد؟
با در نظر داشتن جرم جعل سند مطابق با گستردگی آن، از شش تا دو سال حبس و جرایم نقدی در نظر گرفته شده است.
مطابق با ماده ۵۲۳ تا ۵۴۲ از فصل پنج قانون تعزیرات، جعل سند نوعی مجازات کیفری محسوب می شود که پس از طرح شکایت، با حضور کارشناس روند قانونی صورت خواهد گرفت.
همچنین بر اساس ماده ۵۳۶ قانون مجازات اسلامی، در صورتیکه شخصی در اسناد و نوشته‌های غیررسمی، جعلی انجام دهد، مستحق مجازات مذکور خواهد شد.
توجه داشته باشید در صورتیکه کارمند یک اداره دولتی در اجرای امور مربوط به خود، نسبت به جعل سند اقدام نماید، به یک تا پنج سال حبس و به پرداخت جریمه نقدی ۶ تا ۳۰ میلیون ریال محکوم خواهد شد. همچنین در صورتیکه فرد، کارمند دولت نباشد، این حبس از شش ماه تا دوسال جریمه نقدی از سه تا هجده میلیون ریال خواهد بود.
امکان تشخیص اسناد جعلی از اسناد اصلی به چه صورت است؟
به طور کلی تشخیص اسناد جعلی برای افرادی که اطلاعات کافی در این زمینه ندارند امکان‌پذیر نیست. با وجود بررسی فیزیکی سند با ذره‌بین و میکروسکوپ می‌تواند موثر باشد. لذا پیشنهاد می‌شود، با دو روش زیر اسناد را مورد بررسی قرار دهید.
- استعلام از طریق مراجعه اداره راه و شهرسازی محل وقوع معامله جهت پیشگیری از قرارداد با اسناد جعلی
- مراجعه به سایت ثبت اسناد و املاک
نتیجه گیری
همانطور که اشاره شد با در نظر داشتن قانون ۵۳۲ مجازات اسلامی می توان گفت، هرنوع دست بردن در اسناد، ساخت مهر و امضا افراد رسمی و غیر رسمی، خراشیدن، سیاه و محو کردن، اضافه کردن نوشته ای به نوشته دیگر و یا ایجاد سند با هدف تقلب، جعل محسوب می‌شود.
لذا توصیه می شود در مورد دعاوی ملکی حتما از یک وکیل ملکی مشاوره گرفته شود. چراکه امروزه به دلیل پیشرفت تکنولوژی ارتکاب جرم به روش های گوناگونی امکان پذیر است و لازم است، تا افراد دقت و توجه بیشتری در مورد این مسائل داشته باشند.
گروه وکلای عدل ایرانیان نیز آماده است تا به کلیه پرسش های شما پیرامون جعل اسناد پاسخ داده و تا رسیدن به نتیجه مطلوب شما را همراهی نماید.
گروه وکلای عدل ایرانیان با سابقه درخشان و پرونده های موفق طی سال های اخیر آماده بررسی پرونده های قضایی و مشاوره های تخصصی در حوزه های مختلف است. شما می‌توانید به کمک وکیل پایه یک دادگستری مجموعه ما از استیفای کامل حقوق قانونی خود اطمینان خاطر داشته باشید.