تفاوت غرامت و ارش

تعریف غرامت و ارش:

ارش جزایی مالی است که جانی می بایست به سبب ایجاد جنایت وارده بر مجنی علیه به او بپردازد؛ اما جزای نقدی ( غرامت ) یکی از انواع مجازات های تعزیری است که محکوم علیه حسب مورد باید به حساب خزانه دولت واریز کند.

از نظر فقهی و قانونی هیچ جنایتی نباید بدون جبران بماند و بزه دیده باید به سبب ایجاد صدمه بدنی که به او وارد شده غرامت دریافت کند. گاهی اوقات این جنایت بر نفس است و گاهی اوقات مادون نفس.

در رابطه با مورد اول شرع مقدس اسلامی دیه مقدر نموده و در رابطه با جنایت مادون نفس جز مواردی که در کتاب دیات معین شده، در سایر جنایت های عضو حسب میزان خسارت وارده، تعیین غرامت را بر عهده دادگاه گذاشته تا با ارجاع نظر به کارشناس پزشکی قانونی دیه مجنی علیه تعیین گردد.

جزای نقدی یکی از مجازات های تعزیری می باشد که محکوم علیه را محکوم به پرداخت وجه نقدی بسته به درجه مجازات به حساب دولت محکوم می سازد و چنانچه امکان تبدیل حبس به جزای نقدی وجود داشته باشد محکوم علیه به جای تحمل حبس به پرداخت جریمه نقدی که تابع مقررات و ضوابط مجازات های جایگزین حبس موضوع فصل نهم از قانون مجازات اسلامی خواهد بود می باشد.

پس اولین تفاوت بین غرامت و ارش ( جزای نقدی ) را این چنین می توان بیان نمود که:

ارش جبران خسارتی است که قرار است جانی من باب ایجاد صدمات بدنی به مجنی علیه بپردازد؛ که میزان آن قرار است توسط دادرس با توجه به نوع و کیفیت جنایت تعیین شود.

اما غرامت جزایی نوعی از مجازات تعزیری است که به صورت پرداخت وجه نقدی از سوی محکوم علیه به عنوان تاوان و مجازات نقدی به نفع دولت اجرا و اعمال می گردد.

آیا غرامت و ارش قابل اسقاط است؟

برای دریافت ارش، مجنی علیه بایستی طرح دعوی کرده و خواستار جبران ضرر و زیان خود از جانی باشد و با ارائه ادله از جمله شهادت شهود و گزارش پزشکی قانونی بر دادگاه اثبات کند که مستحق دریافت ارش است.

اما در جزای نقدی مرتکب جرم حسب حکم دادگاه که او را محکوم به یکی از مجازات تعزیری درجه 1 تا 8 نموده باید غرامت به حساب دولت پرداخت کند.

چنانچه مرتکب جرمی که تمکن مالی دارد تعمدا نسبت به پرداخت اقدام نکرده و آن را نپردازد، در این حالت اموال وی به وسیله مرجع اجرای حکم شناسایی، توقیف و با رعایت مقررات راجع به مستثنیات دین از محل فروش آنها نسبت به اجرای حکم اقدام می شود چون محکوم علیه از اجرای حکم محکومیت امتناع ورزیده است.

به بیان کلی حکم جزای نقدی قابل اسقاط نبوده، مگر آنکه شخص مشمول عفو جزای نقدی شود اما ارش با بخشش و درخواست مجنی علیه قابل اسقاط است.

چه کسی مسئول پرداخت غرامت و ارش است؟

مطابق اصل قانونی ( شخصی بودن مجازات ها ) پرداخت ارش بر عهده مرتکب جنایت است نه دیگری.

ماده 462 قانون مجازات: دیه جنایت عمدی و شبه عمدی بر عهده خود مرتکب است. اعم از اینکه این رفتار مجرمانه را به نحو مباشرت انجام داده باشد یا تسبیب.

در رابطه با پرداخت جزای نقدی، اصل شخصی بودن مجازات ها جاری بوده و محکوم علیه محکوم به پرداخت جزای نقدی می باشد و بر خلاف دیه قرار نیست که این وظیفه محول به عاقله یا شخص دیگری شود چرا که تنها مرتکب جرم مستوجب مجازات می باشد نه دیگری.

امتناع از پرداخت غرامت و ارش

با صدور حکم محکومیت به جزای نقدی بالاصاله یا جایگزین حبس، مرتکب جرم نمی تواند از پرداخت امتناع ورزد مگر آنکه محکوم علیه توان پرداخت جزای نقدی را نداشته یا مبلغ جزای نقدی بسیار بالا باشد.

در این شرایط با تقاضای محکوم علیه، دادگاه نخستین که رای زیر نظر او اجرا می شود می تواند حکم به تقسیط جزای نقدی بدهد. چنانچه حکم تقسیط به پرداخت جزای نقدی صادر شده باشد و محکوم علیه از پرداخت به موقع اقساط خود ممانعت کند با اعلام قاضی اجرای احکام، حکم تقسیط به وسیله دادگاه صادر کننده حکم قطعی، لغو شده و برای اجرای حکم اقدام قانونی مقتضی انجام می گیرد.

در رابطه با ارش نیز، شخص جانی که محکوم به پرداخت دیه غیر مقدر بوده نمی تواند از جبران خسارت مالی به مجنی علیه ممانعت نماید مگر آنکه بزه دیده او را از پرداخت مبری کند.

مهلت پرداخت قانونی غرامت و ارش:

مطابق نظریه اداره حقوقی پرداخت ارش مهلت قانونی نداشته و از مهلت های مقرره در مواد 488 و 489 قانون مجازات اسلامی خارج و آن مهلت ها خاص دیات و عناوین کیفری مذکور در آن مواد است.

بنابراین به علت عدم مدت زمان شرعی پرداخت از سوی شارع ، پرداخت ارش در هر زمانی مقدور است. در رابطه با مهلت زمان پرداخت جزای نقدی که حکم محکومیت بالاصاله و یا جایگزین بوده، محکوم علیه می بایست فورا پس از اتمام رسیدگی و صدور حکم اقدام به پرداخت نماید.

آیا می توان تقاضای مهلت برای پرداخت ارش و غرامت نمود؟

از آنجایی که هدف قانون گذار از اعمال مجازات های جایگزین حبس، که جزای نقدی یکی از آن موارد بوده کاهش آمار زندانی هایی است که مرتکب جرایم کم اهمیت شده اند، قاعدتا عدم پرداخت غرامت نباید منجر به حبس محکوم علیه شود.

هر چند اصل بر فوریت پرداخت است؛ اما در عمل برخی از قضات به ویژه دادستان ها عقیده دارند که می توان برای پرداخت این غرامت مهلت مناسب داد؛ در رابطه با ارش نیز هر چند مهلت شرعی  بیان نشده اما مجنی علیه می تواند با تاخیر در پرداخت موافقت داشته باشد.

عفو جزای نقدی:

مطابق قانون مجازات اسلامی،  قلمرو عفو  تنها مختص جرایم تعزیری از جمله حبس و جزای نقدی قابل اجرا است و شامل جرایمی که مجازات آنها حدود، قصاص و دیات است نمی شود. بنابراین مجازات دیه و ارش به دلیل آنکه از حقوق الناس تلقی می شود از شمول عفو به طور کلی مستثنی است.

مرور زمان

درخواست دیه و ارش مشمول مرور زمان نشده و مجنی علیه می تواند درخواست خود را برای مطالبه ارش در هر زمانی با داشتن مدارک لازم مطرح و اقدام به اخذ آن از مرتکب جرم نماید.

مرور زمان جزای نقدی:

آنچه مطابق مقررات از قانون آیین دادرسی دادگاه های عمومی و انقلاب در امور کیفری مشمول قاعده مرور زمان می گردد محکومیت به تعزیرات و مجازات های بازدارنده شامل حبس و جزای نقدی و شلاق تعزیری می باشد نه محکومیت به رد مال و پرداخت خسارت و مسئولیت مرتکب جرم تا زمان استرداد آن استمرار دارد.

تاثیر فوت محکوم علیه بر پرداخت غرامت و ارش

جزای نقدی دینی نیست که بر ذمه محکوم علیه باشد تا بتوان آن را با فوتش از ماترک و اموالش تقاضا کرد. بلکه مجازاتی است که تنها فرد محکوم شده را ملزم به پرداخت وجه نقدی به حساب دولت می کند

قاعدتا طبق اصل شخصی بودن مجازات ها با فوت ملغی الاثر می گردد و دولت نمی تواند خواستار این غرامت از اموال محکوم علیه باشد. برخلاف ارش که جبران خسارت می بایست به مجنی علیه پرداخت شود و فوت جانی مانعی برای اسقاط این دین نبوده و از وراث وی قابل مطالبه است.

آیا جزای نقدی مصالحه پذیر است؟

جزای نقدی مصالحه پذیر نیست و نمی توان در مورد پرداخت کمتر یا بیشتر آن توافقی صورت بگیرد چرا که قرار است به عنوان غرامت به صندوق دولت پرداخت شود. و برخلاف ارش، دریافت کننده آن مجنی علیه یا وراث او نیستند که با تراضی طرفین از میزان مقرر قانونی آن کم و زیاد بشود.

دریافت کنندگان غرامت و ارش

غرامت از طرف مجنی علیه ( مدعی خصوصی) قابل دریافت است و در صورت فوت او وراث وی یا بیت المال به عنوان مدعی می توانند آن را از مرتکب جنایت بخواهند. اما جزای نقدی یا غرامت را دادستان از محکوم علیه که محکوم به پرداخت جیمه نقدی بوده مطالبه و او را ملزم به آن می نماید که آن را به نفع دولت بپردازد.

نتیجه گیری:

در این مقاله سعی بر آن گردید که به بررسی تفصیلی تفاوت جزای نقدی و ارش بپردازیم و به این سوال پاسخ بدهیم که جزای نقدی چیست؟ آیا ارش جزایی همان غرامت است؟

 جزای نقدی که یکی از انواع مجازات های تعزیری بوده، محکوم علیه را موظف به پرداخت مبلغی به عنوان جریمه نقدی ناشی از مجازات محکوم شده، به حساب خزانه دولت می کند.

جزای نقدی به دو حالت مصداق پیدا می کند یا به عنوان جایگزینی برای حبس تعزیری در جرایم کم اهمیت و یا به صورت مجازاتی مستقل  راجع به محکوم علیه اجرا می گردد.

اما ارش پرداخت خسارتی است که قرار است از سوی مرتکب جنایت که با رفتار مجرمانه خود موجب ایجاد صدمه و آسیب به مجنی علیه گردیده با درخواست مدعی خصوصی مطالبه شود و این حق قابل اسقاط نبوده مگر آنکه دریافت کننده با مصالحه از این حق صرف نظر کند و این حق را به جانی ببخشد.

اما در رابطه با جزای نقدی جز فوت محکوم علیه، عاملی موجب اسقاط این حق نبوده و چنانچه محکوم علیه از پرداخت این جریمه نقدی ممانعت نماید اموال وی به وسیله مرجع اجرای حکم شناسایی، توقیف و با رعایت مقررات راجع به مستثنیات دین از محل فروش آنها نسبت به اجرای حکم اقدام می شود.

گروه وکلای عدل ایرانیان با سابقه چندین ساله در امر وکالت با همکاری وکلای متخصص و مشاورین حقوقی خبره آماده بررسی پرونده های قضائی شما در کوتاه ترین زمان ممکن و ارائه برترین راهکارهای حقوقی می باشد شما می توانید با اطمینان خاطر مشکلات حقوقی خود را با شماره 02147783 در میان بگذارید تا به بهترین نتیجه مطلوب برسید.