هزینه دادرسی چیست؟

هزینه دادرسی چیست؟

برای طرح دعاوی در دادگاه‌ها و مراجعی که مسئولیت رسیدگی به دعاوی را بر عهده دارند و به منظور اینکه پیگیری پرونده آغاز شود، می بایست هزینه ای به عنوان هزینه دادرسی پرداخت شود. در واقع منظور از این هزینه، مخارجی است که در هنگام ارائه دادخواست به جهت صدور حکم یا قرار از طرف خواهان، می بایست پرداخت گردد. این مبلغ شامل: هزینه برگ دادخواست، هزینه انواع مختلف دعاوی، هزینه های مرتبط با اجرای احکام و تطبیق اوراق دعوا با اصل آن است.

چنانچه این هزینه در زمان تقدیم دادخواست پرداخت نشود دفتر دادگاه اخطار رفع نقص را صادر نموده و به خواهان ابلاغ می‎نماید. به دلیل اهمیت آشنایی با هزینه دادرسی، در مقاله پیش رو قصد داریم تا ضمن پاسخ به سوال هزینه دادرسی چیست؟ اطلاعات جامعی را در اختیار خوانندگان قرار دهیم.

هزینه دادرسی شامل چه مواردی می شود؟

هزینه دادرسی یا همان مبلغی که در قوانین بودجه سالانه، به عنوان تعرفه خدمات قضایی شناخته می شود ، به مبلغی اشاره دارد که مراجع قضایی یا غیرقضایی در زمان شروع رسیدگی یا ارائه خدمات دریافت می کنند.

براساس ماده ۵۰۲ قانون آئین دادرسی دادگاه های عمومی و انقلاب می توان گفت هزینه دادرسی عبارتست از :

• هزینه برگه هابی که به دادگاه ارائه می شود.
• هزینه قرارها و احکام دادگاه.

پرداخت هزینه دادرسی بر عهده چه کسی است؟

به طورکلی مسئولیت پرداخت این هزینه بر عهده خواهان دعوا است. لذا این امکان برای خواهان وجود دارد که چنانچه استطاعت پرداخت هزینه دادرسی را ندارد تقاضای اعسار نماید. این دادخواست می‌تواند ضمن اولین دعوا و یا طی دادخواست جداگانه ای مطرح شود. کسی که اموال و دارایی اش کفاف پرداخت این هزینه را ندارد معسر به شمار می آید. توجه داشته باشید به منظور اینکه خواهان اعسار خود را اثبات نماید، می بایست دلایل کافی خود را در اختیار دادگاه قرار دهد تا دادگاه نسبت به درستی این ادعا اطمینان حاصل نماید.

بیشتر بخوانید: اعسار از هزینه دادرسی و قوانین مرتبط با آن چیست؟

رایج ترین روشی که خواهان می‌تواند جهت اثبات ادعای خود به کار گیرد، استفاده از شهود است. در این مورد می بایست حداقل دو نفر از کسانی که از موقعیت مالی و اعسار خواهان مطلع هستند شهادت کتبی داده و به دادخواست اعسار ضمیمه شود. در مورد تشریفات رسیدگی به این ادعا نیز می توان گفت، مدیر دفتر دادگاه از زمان وصول این دادخواست، طی مدت دو روز می بایست پرونده را به قاضی ارائه دهد.

در این صورت، چنانچه قاضی به شهادت نامه اکتفا نکند، می‌تواند از مدعی درخواست نماید تا نسبت به حضور شهود در دادگاه اقدام نماید. پس از اینکه ادعای اعسار در دادگاه اثبات شد، خواهان به صورت موقت از تادیه تمام یا بخشی از هزینه دادرسی مربوط به آن دعوا معاف خواهد شد. همینطور حق داشتن وکیل معاضدتی را داشته و به صورت موقتی نیز از پرداخت حق الوکاله معاف می شود.

نحوه محاسبه هزینه دادرسی به چه صورت است؟

در مورد نحوه محاسبه هزینه دادرسی می توان گفت مقدار این هزینه نسبت به اینکه دعوا مالی و یا غیر مالی است متفاوت خواهد بود. لذا در ابتدا بهتر است تا به ارائه تعریف روشنی از این دو نوع دعاوی ‌پردازیم.

در تعریف حق مالی می توان گفت در صورت اجرای آن برای دارنده حق، نفعی قابل تقویم به پول ایجاد شود. دعاوی غیرمالی نیز به مواردی اشاره دارد که موضوع دعوا غیرمالی است. توجه داشته باشید در دعاوی غیر مالی این مبلغ ثابت است و نسبت به مراجع مختلف اقامه دعوا در مقدار این هزینه تفاوتی ایجاد نمی شود. در مورد مصادیق دعاوی غیر مالی می‌توان به مواردی همچون:

انحصار وراثت، دعوای تصرف عدوانی، دعوای طلاق، الزام به تمکین، دعوای اثبات زوجیت، دعوای اثبات شناسنامه، دعوای حضانت، دعوای اثبات تابعیت، و مواردی از این دست اشاره کرد. توجه داشته باشید در دعوای مالی بر اساس نوع دعوا هزینه دادرسی متفاوت می باشد و این هزینه در مراحل مختلف مقدار متفاوتی دارد.

از مصادیق دعوای مالی نیز می‌توان به مواردی همچون :

دعوای مطالبه مهریه، دعوای مطالبه وجه، دعوای مطالبه منافع، دعوای استرداد جهیزیه، دعوای فسخ قرارداد، دعوای اثبات مالکیت، دعوای مطالبه سهم الارث، دعوای مطالبه وجه چک، دعوای اثبات وقفیت و مواردی از این دست اشاره کرد.

هزینه دادرسی دعاوی مالی شامل چه مواردی است؟

به طورکلی چنانچه دعوا در مورد اموال غیرمنقول باشد، هزینه دادرسی بر اساس ارزش معاملاتی ملک تعیین می گردد. در شرایطی که دعوا در مورد اموال منقول باشد، برای محاسبه هزینه دادرسی، معیار تقویم خواسته از جانب خواهان است. در مورد وجه نقد نیز روشن است که جهت تعیین این هزینه همان وجه نقد به عنوان ملاک در  نظر گرفته می شود. معیار محاسبه هزینه دادرسی در مورد ارز و سکه طلا مبلغی واقعی اعلام می‌شود که به وسیله بانک مرکزی تعیین خواهد شد.

معیار محاسبه هزینه دادرسی در دعاوی مالی چیست؟

همانطور که اشاره شد هزینه دادرسی دعاوی مالی در مراحل مختلف مقدار متفاوتی  است.

• این هزینه در مرحله بدوی تا مبلغ دویست میلیون ریال معادل 2.5 درصد ارزش خواسته و مقادیر بیشتر از آن 3.5 درصد ارزش خواسته پیش بینی شده است.
• در مرحله واخواهی و تجدید نظر خواهی نیز این مبلغ برابر با 4.5 درصد محکوم به است.
• در مرحله اعتراض ثالث، اعاده دادرسی و فرجام خواهی این مبلغ برابر با 5 درصد ارزش خواسته در نظز گرفته شده است.
• توجه داشته باشید چنانچه در یک دادخواست دعاوی گوناگون مطرح شود هزینه دادرسی هر دعوا به صورت جداگانه محاسبه می‌شود و در نهایت خواهان مجموع کلیه هزینه‌ها را پرداخت می نماید.

آیا هزینه دادرسی با هزینه دفاتر خدمات الکترونیک قضایی تفاوت دارد؟

همانطور که اشاره شد هزینه دادرسی هزینه ای است که در آغاز طرح دعوا و به منظور رسیدگی دریافت می شود و با هزینه دفتر خدمات الکترونیک قضایی که در ازای ارائه خدمات الکترونیک قضایی همچون ثبت دادخواست یا اظهارنامه دریافت می گردد تفاوت دارد. با این وجود ممکن است پرداخت هزینه دادرسی در دفتر خدمات الکترونیک قضایی نیز انجام شود.

نتیجه گیری

در نظر داشته باشید به جز چند مورد استثنا، تا هنگامی که هزینه دادرسی، پرداخت نشود رسیدگی به دعوا امکان پذیر نخواهد بود. این هزینه نسبت به  اینکه دعوی در چه مرحله ای قرار گرفته است، از چه نوعی است و در کدام مرجع اقامه شده ، همچنین این که پرونده از نوع حقوقی است و یا کیفری دارای مقدار متفاوتی خواهد بود.

هزینه دادرسی در سال 1402، در قانون بودجه مورد تصویب قرار گرفته و تعیین شده است. لذا با در نظر داشتن لایحه بودجه، هزینه دادرسی و تعرفه های خدمات قضایی، در قسمت های گوناگون انواع دعاوی مالی و غیر مالی، اجرای احکام و سایر دعاوی کیفری تغییری نداشته و براساس جدول هزینه دادرسی سال گذشته می باشد.

گروه وکلای عدل ایرانیان نیز آماده است تا به کلیه سوالات شما درباره هزینه دادرسی و نحوه محاسبه آن پاسخ داده و اطلاعات جامغی را در اینباره در اختیار شما قرار دهد.