شورای حل اختلاف یک نهاد قضایی است که در کنار دادگاه ها به فعالیت می پردازد. این نهاد در راستای کاهش مراجعات به دادگاه و جلوگیری از هرج و مرج های ناشی از کثرت مراجعات به دادگاه ها تشکیل شده است و قانونی نیز تحت عنوان قانون شورای حل اختلاف شکل گرفته است که موارد صلاحیت این مرجع را مشخص کرده است. در ادامه موارد صلاحیت شورای حل اختلاف را شرح می دهیم.
صلاحیت شورای حل اختلاف چیست؟
صلاحیت یعنی یک مرجع از نظر قانون گذار اجازه دارد به یک دعوا رسیدگی کند، این موارد باید توسط قانون گذار به طور دقیق مشخص شود از این رو در ماده 9 قانون شورای حل اختلاف موارد صلاحیت شورا مشخص شده است، طبق ماده 9 لیست دعاوی در صلاحیت شورای حل اختلاف که شورا بعد از رسیدگی به آنها اقدام به صدور رای می نماید از قرار زیر است:
- دعاوی مالی راجع به اموال منقول تا نصاب دویست میلیون (۲۰۰.۰۰۰.۰۰۰)ریال به‌جز مواردی که در تاریخ لازم‌الاجراء شدن این قانون در دادگستری مطرح میباشند: در مورد صلاحیت شورا در اموال منقول باید گفت با توجه به این بند تنها دعاوی راجع به اموال منقول تا سقف بیست میلیون تومان در صلاحیت شورا است و دعاوی راجع به اموال غیرمنقول یا دعوای راجع به اموال منقول بالاتر از بیست میلیون در صلاحیت شورا نیست.
- تمامی دعاوی مربوط به تخلیه عین مستاجره به‌جز دعاوی مربوط به سرقفلی و حق کسب و پیشه: هم صدور دستور تخلیه و هم صدور حکم تخلیه در صلاحیت شورای حل اختلاف است مگر اینکه موضوع درباره حق کسب پیشه یا سرقفلی باشد. دعوای ابطال دستور تخلیه نیز در صلاحیت شورای حل اختلاف است.
- دعاوی تعدیل اجاره‌بها به شرطی که در رابطه استیجاری اختلافی وجود نداشته باشد: در صورتی که در اصل قرارداد اجاره و وجود رابطه استیجاری بین موجر و مستاجر اختلاف باشد باید دعوای تعدیل اجاره بها را در دادگاه مطرح کرد و نه شورا.
- صدور گواهی حصر وراثت، تحریر ترکه، مهر و موم ترکه و رفع آن: صدور گواهی حصر وراثت با شورا است اما اعتراض به این گواهی و یا درخواست ابطال آن در صلاحیت دادگاه های عمومی است و نه شورای حل اختلاف.
- ادعای اعسار از پرداخت محکومبه در صورتی که شورا نسبت به اصل دعوی رسیدگی کرده باشد: در صورتی که دعوایی در شورا مطرح باشد و کسی که محکوم شد ادعا کند از نظر مالی تمکن پرداخت آنچه به آن محکوم شده است را ندارد، به اصطلاح حقوقی معسر است، باید درخواست اعسار خود را نیز در شورا مطرح کند اما اگر اصل دعوا در شورا مطرح نشده باشد، شورا نمی تواند به ادعای اعسار رسیدگی کند.
- دعاوی خانواده راجع به جهیزیه، مهریه و نفقه تا نصاب مقرر در بند (الف) در صورتی که مشمول ماده (۲۹) قانون حمایت خانواده مصوب ۱۳۹۱/۱۲/۱ نباشند: دعاوی خانوادگی تا سقف بیست میلیون تومان در صلاحیت شورای حل اختلاف است مگر اینکه خود دادگاه خانواده هنگام صدور حکم طلاق یا گواهی عدم امکان سازش درباره موضوعات مهریه، جهیزیه یا نفقه تعیین تکلیف کرده باشد.
- تامین دلیل: تامین دلیل یعنی حفظ کردن ادله و مدارکی که وجود دارد تا در آینده بتوان به آنها استناد کرد، این وظیفه بر عهده شورای حل اختلاف و باید درخواست آن به شورا ارائه شود.
- جرائم تعزیری که صرفاً مستوجب مجازات جزای نقدی درجه هشت باشد: در صورتی که جرمی مجازات نقدی درجه هشت داشته باشد یعنی مجازات آن تا ده میلیون ریال باشد در صلاحیت شورا است اما اگر مجازات درجه هشت غیرنقدی دیگری تعیین شده باشد مثلا حبس درجه هشت یا شلاق درجه هشت دیگر در شورای حل اختلاف قابل رسیدگی نیست. علاوه بر این در تبصره 2 ماده 9 قانون شورای حل اختلاف نیز آمده است که ” شورای حل اختلاف مجاز به صدور حکم شلاق و حبس نمیباشد.”