دادرسی اختصاری چیست؟

دادرسی اختصاری چیست؟

به طور کلی در دادرسی اختصاری، اساس رسیدگی و بازجویی در جلسه صورت می گیرد و لوایح کتبی تنها به شکل اختصاری برای تکمیل و تنظیم اظهارات شفاهی اصحاب دعوا قابل ارائه است. به معنای دیگر می توان گفت، دادرسی اختصاری نوعی از رسیدگی محسوب می شود که در آن جلسه دادگاه در درجه اول قرار گرفته و ارائه لایحه به صورت اختیاری است.

به دلیل وجود چالش های این شیوه از دادرسی با انواع دیگر آن، در مقاله پیش رو قصد داریم تا ضمن معرفی مبانی دادرسی بدون کیفرخواست یا دادرسی اختصاری به جایگاه آن در نظام حقوقی پرداخته و اطلاعات جامعی را در اختیار خوانندگان قرار دهیم.

جایگاه دادرسی اختصاری چیست؟

بر اساس ماده ۶۴ قانون آیین دادرسی مدنی در دادرسی اختصاری به محض ارائه دادخواست و پیوست ها توسط مدعی به دفتر، دادگاه وظیفه دارد چنانچه دادخواست تکمیل باشد و یا پس از رفع نقص، به دستور دادگاه روز و ساعت جلسه دادرسی را مشخص نماید .

جلسه دادرسی در اصطلاح نشستی است که در آن دادخواهی دادخواه مورد پیگیری قرار می گیرد. امکان دارد این جلسه در دادگاه و یا خارج از آن تشکیل شود. لذا جلسه تحقیق محلی و معاینه محلی، جلسه دادرسی محسوب می شود. به طور کلی جلسه دادرسی به دو دسته کلی جلسه دادرسی عادی و جلسه خارج از نوبت قابل تقسیم است که در ادامه مقاله به تفصیل توضیح داده شده است.

دادرسی عادی چیست؟

به طور کلی در دادرسی عادی، اساس کار دادگاه مبتنی بر تبادل لوایح است و جلسه رسیدگی از جهت اهمیت موضوع در درجه‌ی دوم قرار گرفته است. به همین دلیل هر زمان که بخواهیم دادخواست را در جریان رسیدگی قرار دهیم می بایست از این شیوه دادرسی استفاده کنیم. مگر در شرایطی که قانون برای آن دعوا یا دادگاهی که در جایگاه رسیدگی است نوع دیگری از دادرسی را در نظر گرفته باشد.

به همین ترتیب یکی از مهم ترین ویژگی‌های دادرسی عادی، تبادل لوایح است؛ به این معنا که خواهان با ارائه دادخواست نسبت به اقامه دعوا اقدام می‌کند. در این روش دادخواست و ضمایم آن برای خوانده ارسال شده و خوانده برای دفاع از لایحه ای را به دادگاه تقدی می‌کند. دفتر دادگاه نیز دفاعیات خوانده را برای خواهان ارسال کرده تا اگر این شخص دفاعیاتی داشته باشد کتبا به دفتر تقدیم نماید. بنابراین دفاعیات خواهان مجدداً به خوانده ابلاغ شده و خوانده آخرین دفاعیات خود را به شکل لایحه ای به دفتر دادگاه ارائه می دهد.

مدیر دفتر نیز بعد از مبادله لوایح، پرونده را طی مدت 24 ساعت به اطلاع قاضی دادگاه رسانده و در صورت عدم نیاز به توضیحات طرفین دعوا رأی صادر خواهد شد. همچنین اگر به توضیحات طرفین دعوا نیاز باشد، دستور تعیین جلسه صادر خواهد شد. به همین ترتیب، دفتر دادگاه مواردی که نیاز به توضیح دارد را به همراه اخطاریه جهت حضور طرفین در دادگاه ارسال خواهد کرد. با در نظر داشتن مزایایی که این روش از شیوه دادرسی دارد می توان گفت که بهترین روش در انواع دادرسی محسوب می شود.

دادرسی استثنائی چیست؟

همانطور که اشاره شد معمولا در دادگاه ها دو  نوع جلسه دادرسی وجود دارد: جلسه عادی و معمولی و جلسه دادرسی خارج از نوبت.

دادرسی استثنایی، نوعی از دادرسی است که بر اساس موضوع دعوی، که دارای اهمیت کمتری است و یا با سرعت و فوریت نیاز داشته است، انجام می‌گیرد. این نوع از دادرسی به دو نوع دادرسی اختصاری و دادرسی فوری قابل تقسیم است.

تفاوت دادرسی فوری و دادرسی اختصاری چیست؟

در مواردی که به توجه فوری نیاز باشد، با قوانین دادرسی فوری رسیدگی و اتخاذ تصمیمات انجام می‌شود. با وجود اینکه فوری بودن یکی از ویژگی های دادرسی اختصاری محسوب می شود، اما فوریت در دادرسی فوری از اهمیت و حساسیت بیشتری نسبت به دادرسی اختصاری برخوردار است. منظور از فوریت در دادرسی فوری به مواردی اشاره دارد که اگر به سرعت در مورد آن تصمیم گیری نشود، در مراحل بعدی ورورد خسارت جبران ناپذیری را به همراه خواهد داشت و یا اگر رسیدگی به آن طول بکشد امکان دارد حقی از بین برود.

به همین ترتیب تفاوت دادرسی فوری با دادرسی عادی و اختصاری در مورد است که نتیجه‌ی دادرسی فوری، صدور حکم قاطع در ماهیت دعوا نیست بلکه نتیجه‌ آن دستور به شکل موقتی است و از نوع قرارمی‌باشد؛ به معنای دیگر دادرسی فوری، دادرسی ماهوی نسبت به دعوی و خواسته‌ آن نیست بلکه یک اقدام احتیاطی جهت حفظ حقوق خواهان است. به همین خاطر است که در ماده‌ی 317 قانون آئین دادرسی مدنی به این موضوع اشاره شده است که دستور موقت به هیچ عنوان تأثیری در اصل دعوا ندارد.

بیشتر بخوانید: کدام جرایم مستقیما در دادگاه بررسی خواهند شد؟

تفاوت دادرسی عادی با دادرسی اختصاری چیست؟

واضح است که دادرسی اختصاری در مقابل دادرسی عادی قرار گرفته است. در دادرسی اختصاری اساس رسیدگی و بازجویی در جلسه به عمل آمده و ارائه لوایح کتبی تنها به طور اختصاری و به منظور تکمیل و تنظیم اظهارات شفاهی اصحاب دعوا، مقرر می شود. به همین ترتیب در این نوع از دادرسی جلسه دادگاه در درجه‌ اول قرار گرفته و ارائه لایحه اختیاری است.

با استناد به ماده‌ی 11 قانون می توان گفت، دادرسی اختصاری در تشکیل دادگاه های عمومی و انقلاب به عنوان دادرسی حاکم بر دادگاه مورد پذیرش قرار گرفته است. در دادرسی اختصاری خواهان دادخواست خود را به همراه ضمایم به دفتر دادگاه ارائه می‌کند؛ پس از آن مدیر دفتر مکلف است اگر دادخواست تکمیل بود بلافاصله و در غیر اینصورت پس از رفع نقص یک نسخه از دادخواست را با مشخص کردن روز و ساعت جلسه‌ دادرسی برای خوانده ارسال کند.

توجه داشته باشید فاصله‌ زمانی بین ابلاغ دادخواست و روز جلسه نمی تواند از 5 روز کمتر باشد. بعد از ورود دادخواست و ثبت آن در دفتر نیز ، چنانچه مدیر دفتر دادخواست را ناقص بداند اخطار رفع نقص برای خواهان ارسال خواهد شد و پس از تکمیل شدن، پرونده را به اطلاع ریاست دادگاه خواهد رساند و منشی دادگاه نسخه ای از دادخواست و ضمایم را برای خوانده ارسال می نماید.

در چه مواردی دادرسی اختصاری صورت می گیرد؟

به طور کلی در دعاوی زیر برگزاری دادرسی اختصاری ضروری است:

• ‌دعاوی مربوط به اجاره‌ خانه، انبار و مغازه‌ها و دعاوی مربوط به اجرت‌المثل
• دعاوی که داخل در صلاحیت دادگاه بخش است.
• دعاوی بازرگانی و دعاوی مرتبط با علائم صنعتی و اختراعات.
• اختلافات راجع به اسناد سجلی.
• ‌مطالبه نفقه زوجه و نزدیکان.
• ‌دعاوی راجع به مطالبه‌ی خسارت دادرسی.
• دعاوی راجع به اعسار.

نتیجه گیری

به طور کلی مجموعه اقداماتی که جهت یافتن یک راه حل قضایی مورد استفاده قرار می گیرد، به دادرسی به مفهوم اخص اشاره دارد. لذا دادرسی در بعضی از موارد به مفهوم دعوا یعنی اختلافی که به دادگاه ارائه می‌شود نیز، مربوط می شود. به معنای دیگر مجموعه اقدامات دادگاه در بررسی دعوا و شنیدن اظهارات و مدافعات و ملاحظه‌ لوایح طرفین دعوا و بررسی دلایل و مستندات آنان، همچنین انجام تحقیقات مورد نیاز برای مهیا کردن پرونده‌ای برای صدور رأی و حل و فصل دعوا را دادرسی می گویند.

در مقاله پیش رو نیز به انواع دادرسی و موارد کاردبرد هر یک پرداخته شد. دادرسی اختصاری نیز یکی از مهم ترین شیوه های دادرسی است که مورد قبول و پذیرش دادگاه ها و مراجع قضایی است. گروه وکلای عدل ایرانیان نیز آماده است تا به کلیه سوالات شما پیرامون دادرسی اختصاری پاسخ داده و تا رسیدن به نتیجه مطلوب شما را همراهی نماید.